Macar yazar Frigyes Karinthy adını bilimkurgu öyküleri ile duyurdu.Beyninde ki tümörün alınışını anlattığı ve anestezi almadan girdiği ameliyatın öyküsünün yer aldığı utazás a koponyám körül (kafatasımın etrafında bir yolculuk) kitabı ile Dünya çapında meşhur oldu.
Ama asıl şöhreti 1929′da yayınlanan “Láncszemek” (Zincirler) adlı kısa hikayesinde yakaladı, bu eserinde sözünü ettiği 6 Derecelik Ayrım (Six Degrees of Seperation) teorisi dünya üzerindeki herhangi iki insanın, birbirlerine en fazla 6 insan uzaklığında olduğunu iddİa ediyordu. Sonra bu teori üzerine sayısız tez geliştirildi. En meşhuru sahibini de meşhur eden sosyal psikolog Stanley Milgram’a ait olan Küçük dünya hipotezi (Small-world experiment) çalışmasıdır.
Stanley Milgram bu teoriyi test etmek için Omaha’da yaşayan 269 kişiden Boston'da hiç tanımadıkları, adresini bilmedikleri bir kişiye mektup yazmalarını ister. Denekler, hedef kişiyi tanıması muhtemel olan kişilere mektup yazarlar. Mektupta, akademik çalışmanın tanıtımı yapılıyor alıcıların çalışmaya katkıda bulunmaları rica ediliyor, Boston’da yaşayan bir kişinin detaylı bilgileri veriliyordu. Alıcıdan Bu kişiyi tanıyorsa; mektubu doğrudan kendisine göndermesi, Bu kişiyi tanımıyor ise; mektubu bu kez, bu kişiyi tanıyabileceğini düşündüğü bir başka tanıdığına göndermesi, gönderici tarafından mektuba bir de kartpostal eklenmesi isteniyordu. Eğer mektup bir şekilde Boston’da ki alıcıya ulaşırsa, kartpostalların sayısı üzerinden, başlangıç ve bitiş noktalarındaki kişiler arasındaki uzaklık derecesi; yani “degree of seperation” ortaya çıkıyordu. Gönderilen 296 mektuptan 232’si bitiş noktasına ulaşamasa da; ulaşabilen 64 mektup için ortalama uzaklık derecesi 6 olarak saptandı. Sonuç ABD’nin popüler bilim dergilerinden Psychology Today’de yayınladı. Mektuplar ilgili kişiye ortalama altı kişi üzerinden ulaşmıştı.
Milgram’ın deneyi ile , dünya üzerindeki birbirlerini tanımayan iki insanın, birbirlerine “en fazla 6 insan uzaklığında” olduğu kanıtlanmıştır. Örneğin ben Bursa Büyükşehir belediye başkanı Alinur Aktaş’ı tanıyorum Aktaş ise başkan Tayyip Erdoğan’ı Erdoğan Rusya başkanı Putin’i Yani Putin ile benim aramda teorik anlamda 2 kişi var.
Daha sonra, çeşitli üniversitelerden bilim adamları, sosyologlar, psikologlar bu “altı adım”la ilgili birçok çalışma yaptılar, kullanmakta olduğumuz sosyal medya uygulamalarının temelinde insanları birbirlerine bağlayan ve dünyayı küçülten bu “altı adım” bulunuyor. Bugün Facebook ve Twitter başta olmak üzere 370’den fazla sosyal medya uygulaması ve aracı bulunuyor. Lars Backstrom yaptığı çalışmada çok daha büyük bir veri örneği yakaladı , Facebook 721 milyon üyeye, yani dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 10’unu temsil eden bir kitleye sahip. Bunlar arasında da toplam 69 milyar arkadaşlık var. Facebook, kullanıcılarını 5 bin arkadaşla sınırlıyor, ama ortalama veri sadece 100 bağlantının oldukça altındaydı. Bu nispeten düşük sayıya rağmen elde edilen sonuçlara göre kullanıcıların her çiftinin yüzde 99,6’sı 5 seviye bağlantı ile birbirine bağlı. Yüzde 92’lik bir bölümün bağlantı oranı ise 4.Bu değerler baz alındığında iki Facebook kullanıcısı arasındaki mesafe 3.74.Yani günümüz de 6 kişi yaklaşık 3 kişiye düşmüş durumda .
Karinthy’nin eseri, sosyoloji ve matematik alanlarında sayısız bilimsel araştırma ve makaleye konu oldu. Orijinal eser, tiyatroya ve sinemaya uyarlandı. Teori, farklı alanlardaki pratikler ile test edilmeye devam ediyor, John Guare Six Degrees of Separation (1990) adlı oyunu yazarken bu teoriden esinlenmiş. six degrees, Lost, Crash gibi diziler Six degrees of separation" teorisi üzerine temellendirilmiş ,teori pek çok yazar ve senarist tarafından edebiyat ve film dünyasında kullanılmakta. Columbia Üniversitesi'nden matematikçi Duncan Watts "ağ dinamiği analizi" adını verdiği araştırmasında bulaşıcı hastalıkların yayılma sürecini inceliyor.
Bizler farkında olsak da, olmasak da hayatımız bizi birbirimize bağlayan ağlarla örülmüş durumda. Bir dedikodunun, bir hastalığın yayılması, bir şeyin hızla moda olması hep bu teorik gerçek ile ilişkili. Aile, arkadaşlık, fikir, mekan bağları bizleri bazen farkında olamadığımız şekillerde etkiliyor. Kısacası sizinle, ulaşmak istediğiniz herhangi biri arasında en fazla 6 kişi var. Önemli olan, onların hangi 6 kişi olduğunu bulabilmeniz.
Yorum Ekle
Yorumlar
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
KENAN TEZ
ALTI KİŞİ ÖTENİZDE KİM VAR
Macar yazar Frigyes Karinthy adını bilimkurgu öyküleri ile duyurdu.Beyninde ki tümörün alınışını anlattığı ve anestezi almadan girdiği ameliyatın öyküsünün yer aldığı utazás a koponyám körül (kafatasımın etrafında bir yolculuk) kitabı ile Dünya çapında meşhur oldu.
Ama asıl şöhreti 1929′da yayınlanan “Láncszemek” (Zincirler) adlı kısa hikayesinde yakaladı, bu eserinde sözünü ettiği 6 Derecelik Ayrım (Six Degrees of Seperation) teorisi dünya üzerindeki herhangi iki insanın, birbirlerine en fazla 6 insan uzaklığında olduğunu iddİa ediyordu. Sonra bu teori üzerine sayısız tez geliştirildi. En meşhuru sahibini de meşhur eden sosyal psikolog Stanley Milgram’a ait olan Küçük dünya hipotezi (Small-world experiment) çalışmasıdır.
Stanley Milgram bu teoriyi test etmek için Omaha’da yaşayan 269 kişiden Boston'da hiç tanımadıkları, adresini bilmedikleri bir kişiye mektup yazmalarını ister. Denekler, hedef kişiyi tanıması muhtemel olan kişilere mektup yazarlar. Mektupta, akademik çalışmanın tanıtımı yapılıyor alıcıların çalışmaya katkıda bulunmaları rica ediliyor, Boston’da yaşayan bir kişinin detaylı bilgileri veriliyordu. Alıcıdan Bu kişiyi tanıyorsa; mektubu doğrudan kendisine göndermesi, Bu kişiyi tanımıyor ise; mektubu bu kez, bu kişiyi tanıyabileceğini düşündüğü bir başka tanıdığına göndermesi, gönderici tarafından mektuba bir de kartpostal eklenmesi isteniyordu. Eğer mektup bir şekilde Boston’da ki alıcıya ulaşırsa, kartpostalların sayısı üzerinden, başlangıç ve bitiş noktalarındaki kişiler arasındaki uzaklık derecesi; yani “degree of seperation” ortaya çıkıyordu. Gönderilen 296 mektuptan 232’si bitiş noktasına ulaşamasa da; ulaşabilen 64 mektup için ortalama uzaklık derecesi 6 olarak saptandı. Sonuç ABD’nin popüler bilim dergilerinden Psychology Today’de yayınladı. Mektuplar ilgili kişiye ortalama altı kişi üzerinden ulaşmıştı.
Milgram’ın deneyi ile , dünya üzerindeki birbirlerini tanımayan iki insanın, birbirlerine “en fazla 6 insan uzaklığında” olduğu kanıtlanmıştır. Örneğin ben Bursa Büyükşehir belediye başkanı Alinur Aktaş’ı tanıyorum Aktaş ise başkan Tayyip Erdoğan’ı Erdoğan Rusya başkanı Putin’i Yani Putin ile benim aramda teorik anlamda 2 kişi var.
Daha sonra, çeşitli üniversitelerden bilim adamları, sosyologlar, psikologlar bu “altı adım”la ilgili birçok çalışma yaptılar, kullanmakta olduğumuz sosyal medya uygulamalarının temelinde insanları birbirlerine bağlayan ve dünyayı küçülten bu “altı adım” bulunuyor. Bugün Facebook ve Twitter başta olmak üzere 370’den fazla sosyal medya uygulaması ve aracı bulunuyor. Lars Backstrom yaptığı çalışmada çok daha büyük bir veri örneği yakaladı , Facebook 721 milyon üyeye, yani dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 10’unu temsil eden bir kitleye sahip. Bunlar arasında da toplam 69 milyar arkadaşlık var. Facebook, kullanıcılarını 5 bin arkadaşla sınırlıyor, ama ortalama veri sadece 100 bağlantının oldukça altındaydı. Bu nispeten düşük sayıya rağmen elde edilen sonuçlara göre kullanıcıların her çiftinin yüzde 99,6’sı 5 seviye bağlantı ile birbirine bağlı. Yüzde 92’lik bir bölümün bağlantı oranı ise 4.Bu değerler baz alındığında iki Facebook kullanıcısı arasındaki mesafe 3.74.Yani günümüz de 6 kişi yaklaşık 3 kişiye düşmüş durumda .
Karinthy’nin eseri, sosyoloji ve matematik alanlarında sayısız bilimsel araştırma ve makaleye konu oldu. Orijinal eser, tiyatroya ve sinemaya uyarlandı. Teori, farklı alanlardaki pratikler ile test edilmeye devam ediyor, John Guare Six Degrees of Separation (1990) adlı oyunu yazarken bu teoriden esinlenmiş. six degrees, Lost, Crash gibi diziler Six degrees of separation" teorisi üzerine temellendirilmiş ,teori pek çok yazar ve senarist tarafından edebiyat ve film dünyasında kullanılmakta. Columbia Üniversitesi'nden matematikçi Duncan Watts "ağ dinamiği analizi" adını verdiği araştırmasında bulaşıcı hastalıkların yayılma sürecini inceliyor.
Bizler farkında olsak da, olmasak da hayatımız bizi birbirimize bağlayan ağlarla örülmüş durumda. Bir dedikodunun, bir hastalığın yayılması, bir şeyin hızla moda olması hep bu teorik gerçek ile ilişkili. Aile, arkadaşlık, fikir, mekan bağları bizleri bazen farkında olamadığımız şekillerde etkiliyor. Kısacası sizinle, ulaşmak istediğiniz herhangi biri arasında en fazla 6 kişi var. Önemli olan, onların hangi 6 kişi olduğunu bulabilmeniz.